واژه نامه لغات مازندرانی

سلام دوستان عزیز امروز می خوام یک سایت بهتون معرفی کنم که تمام کلمات مازندرانی همراه با واژه نامه در داخلش موجود هستش و کسانی که به زبان شیرین مازندرانی علاقه دارن میتونن به این سایت سری بزنن . برای وارد شدن به سایت بر روی لینک زیر کلیک کنید .

نظر یادتون نره

واژه نامه زبان مازندرانی

گذری بر گویش مازندران

اینکه از چه هنگامی انسان قادر به تکلم شد برهیچ کس آشکار نیست و بی شک در یک زمان موفق به دریافت مفاهیم زبانی نشده بلکه هزاران سال به طول انجامید تا زبان از شکل اولیه و ابتدایی خود به گونه فعلی درآید.

بطور مسلم نیاز عمومی انسان با توجه به استعدادهای درونی موجب شد که بتواند از زبان سود جسته و به منظور رساندن مفاهیم خود به دیگران از آن استفاده و با آن سخن بگوید.

همانگونه که جامعه متحول می شود زبان نیز دچار دگرگونی شده و با توجه به شرایط اجتماعی و زیستی، تغییر و تحول پیدا می کند.

متروک ماندن بعضی از کلمات و استعمال الفاظ جدید و تغییر واژه ها در ساختار زبانی ، امری اجتماعی است و زبان ابزاری برای برآوردن حاجات اجتماعی است.

از اینجاست که در طی زمان، الفاظی از بین رفته و یا کارکرد قبلی خود را از دست می دهد و الفاظی تازه که بر معانی جدید دلالت می کند رایج و متداول می شود.

زبان یاگویش تبری (مازندرانی) از زبانهای کهن ایران بوده که بنا بر اندک نشانه باز مانده از پیشینیان ، زمانی یکی از حوزه های پربار زبانی کرانه های جنوبی دریای مازندران، دامنه های شمالی البرز و بخش گسترده ای از شمال ایران بوده است که هنوز شمار فراوانی از تیره ها و گروه های ایرانی بدان سخن می رانند.

از منظر زبان است که شمار زیادی از مردم کشورمان به گنجینه های گهربار میراث فرهنگی گذشتگان و تمدن دیرینه این سامان راه جسته و پژوهشگران از دریچه آن به سنتها، سروده ها، چکامه ها، افسانه ها، اساطیر و تاریخ این مرز و بوم ژرف گرانه می نگرند.

در مناطقی از این حوزه زبانی است که هنوز می توانیم شاهد ماندگاری و کاربرد آن باشیم. مناطقی که از غرب به شرق، دهکده های کوهستانی قصران کهن شامل روستاهای اوشان ، فشم و آبادیهای دماوند، گاجره، شمشک و از دیگر سو چهاردانگه و دودانگه هزار جریب ، دهستانهای شاه کوه و شاهوارکتول، فیروز کوه، سوادکوه، لاریجانات، کوهستانهای بندپی و چلاو، هزار و دو هزار را در برمی گیرد.

امروز بیشتر مردم در یکی از پر جمعیت ترین جلگه های کشور، از تنکابن، عباس آباد و محال ثلاث در غرب و علی آباد کتول در شرق استان مازندران (یعنی از رویان و استندار، طبرستان و استار آبادکهن) در این حوزه زبانی قرار دارند و به آن سخن می گویند که شماری بالغ بر چهار میلیون نفر از جمعیت کشورمان را در بر می گیرند.

اغلب پدیده ها، آثار خطی و نوشتاری زبان تبری در گذر هزاره ها و سده ها به سبب تاراج بیگانگان از یک سو و از سوی دیگر به دلیل نابخردی، بی کفایتی و درگیریهای پیوسته اسپهبدان، امیران و ملوک تیره های بومی، به دست نابودی سپرده شد.

برگردان قرآن کریم به زبان تبری ، نگارش "مرزبان نامه"، "نیکی نامه"، "تاریخ رویان" ، اشعار منسوب به" امیر پازواری" ، "امیر مازندرانی" و "سیتی نساء" (خواهر طالب آملی)، به این زبان گواه بر ژرفایی، گستردگی و توانایی این زبان در بیان اندیشه های مذهبی، فلسفی و اجتماعی است.

مجموعه این داشته ها گواهی می دهد که زبان تبری زمانی از چنان گستره ای در واژگان دستور و توانایی در بیان اندیشه برخوردار بود که بسیاری از ادبا و نویسندگان آثار تاریخی، فرهنگی و هنری خود را با این زبان نگاشته اند.

بی تردید می توان گمان برد که شمار زیادی از این گونه آثار زبان تبری نابود شده و یا هنوز ناشناخته مانده و در دسترس پژوهشگران قرار نگرفته است.

باید دانست ضرورت امروزین گسترش زبان و ادب پارسی که به عنوان یکی از دیرپاترین و ماندگارترین نهادهای تمدن و فرهنگ ایرانی و اهرم بنیادین آن در همگرایی و وحدت ملی است ناخواسته سبب گسیختگی و فروپاشی زبانهای بومی ایران شده حال آنکه هرکدام ، ریشه های کهن درخت تنومند زبان و ادب پارسی بوده و در صورت گردآوری و ثبت درست، بی شک می توانند در گسترش و ژرفابخشی زبان فارسی امروز کارساز باشند.

توجه بزرگانی همچون دهخدا و دکترمعین در گردآوری برخی از واژه های تبری در فرهنگ های فارسی نشانه اهمیتی است که دانشوران بلند آوازه این مرز وبوم برای ثبت زبانهای شفاهی و در حال فراموشی ، قایل بوده و هستند واز این رو سودمندی گردآوری اصولی و شیوه مندی گویش ها و زبان تیره و اقوام ایرانی بر هیچ خردمند و فرزانه ای پوشیده نیست.

این گویشها همراه با ادبیات شفاهی و گاه نوشتاری خود، جنبه های گسترده- ای از تمدن ، سیر اندیشه ، زندگی و آرمانهای مردم نواحی کشور را در گذر روزگار و تاریخ به ما می نمایانند.

شیوه گوناگون زندگی بدوی خواه دامی و کشاورزی، نمادها وقراردادهای سنتی و اجتماعی حاکم بر روابط گله داری و زمین داری، نوع کشت واقطاع و تیول، نام پیشه ها و گروههای اجتماعی و کاری ، ابزارهای مربوط به اقتصاد دامی قدیم کشاورزی ابتدایی، رده های شغلی در اقتصاد دامی کهن ، سلسله مراتب سیاسی در حکومتهای منطقه ای و شاه نشین های کوچک، ابزارهای مربوط به صید، پوشش زنان و مردان، چگونگی بناها و ساختمانها و مواد و ابزار ساخت آنها ، ابزار جنگی، نهادهای مبادلاتی و تجاری ، انواع تعاونی ها و گونه های همکاری و همیاری مردمی ، نام آبادی، رودها، کوهها، مراتع، پوشش گیاهی، گیاهان دارویی، نام حیوانات ، آیین های دینی، خرافه ها، تابوها، ابزار موسیقی، نام گوشه ها و نغمات موسیقی ، نام بازیها، نمایش و نیایش ها، جشنهای ملی قومی و شمار بسیاری از این دست در دل این واژگان خفته است و بازبان هویت می یابد.

پیچیدگی ها و دگرگونی های شگرفی که در سده گذشته، به ویژه در چند دهه اخیر به سبب پیدایی و گسترش رسانه ها در شیوه زندگی و گفتار مردم پدیدار شد ، روند فروپاشی این واژگان که به نوبه خود هریک سندی از فرهنگ ملی محسوب می شوند را تسریع نمود و با توجه به فقر منابع فرهنگی، اهمیت بازنگری و سرعت بخشیدن در گردآوری و ثبت صحیح گروه زبانهای ایرانی امروزه امری ضروری به نظر می رسد.

بسیاری از این واژه ها می توانند برای پژوهشگران رشته های زبان شناسی، لهجه شناسی، مردم شناسی، قوم شناسی، تاریخ تمدن و فرهنگ و هنر،اسناد گرانبهایی به شمار آیند ، زیرا در بسیاری از رشته ها، واژگان بومی تنها نشانه بازمانده و اسناد قابل مراجعه هستند که هریک از این واژه ها، دست مایه ارزنده ای برای پژوهشگران خواهد بود.

خوشبختانه از سالها پیش گروهی از ادبا و پژوهشگران مازندرانی توجه خود را به ثبت و انتشار واژگان تبری معطوف نمودند ولی ثبت نشدن لهجه ها ، کم شمار بودن، شتابزدگی در انتشار، نبود اصول آوانویسی (فونتیک) یا ثبت علمی آن ، استفاده و اتکای مطلق پدید آورندگان از داشته های ذهنی خود به جای تحقیقات میدانی از نقایص عمده این آثار است که همچون سایر فرهنگ های بومی مناطق کشورمان حکایت از نبود آگاهی کافی پدیدآورندگان دارد ولی با این همه، تلاش و عنایت این دسته از پژوهشگران به فرهنگ بومی و کهن قابل ستایش بوده و باید به عنوان نخستین رهروان کارهای پژوهشی مورد قدردانی قرار گیرند.

● شیوه کار پدید آورندگان

زبان تبری که طی چند سده به عنوان زبانی غیرمکتوب و محاوره ای به حیات خود ادامه داده ناگزیر به گویش ها و لهجه هایی متفاوت و گاه متناقضی تقسیم شد.

ازاین گذشته حضور تیره ها و طوایف مهاجر در منطقه به ویژه مناطق جلگه ای و آمیزش مردم بومی با مهاجران و همچنین گستردگی رفت و آمدهای بومیان با مردم سایر مناطق استان و کشور طی دو سده اخیر و رواج گسترده رسانه های گروهی متکی به زبان امروزین پارسی و نفوذ واژگان نواحی همجوار در محاورات مردم ، گویش جلگه ها را با دگرگونی های آشکاری نسبت به چند دهه پیش همراه ساخت.

هر چند این در آمیزی دگرگونی در گویش برخی از مناطق جلگه ای ضرورت گردآوری و ثبت آنها را منتفی نساخت اما گویش جلگه به عنوان تنها پایه و مبنای گردآوری و پژوهش زبان تبری را فاقد اعتبار کرد.

در این میان گویش نواحی کوهستانی به طور طبیعی از اصالت و سلامت بیشتری برخوردار بوده که می بایست پایه پژوهش و گردآوری ها قرار بگیرد از این رو پژوهشگران این پدیده، با اتکا به نظر صاحبنظران استان و کشور و همچنین با رایزنی های پیوسته با مراکز علمی و فرهنگی و استفاده از تجارب علمی و عملی خود، چارچوب مدونی را جهت شروع کار پی ریزی نمودند.

بررسی کارشناسانه در جلگه ها و سپس نواحی کوهستانی موجب شناسایی دوازده لهجه مختلف درمازندران شده است:

۱-منطقه کردکوی: ‪ شامل "هزار جریب شرقی، شاه کوه زیارت، بالاجاده رادکان گزشرقی و غربی و روستاهای ترکمن نشین از زنگی محله گرگان و چهاردانگه تا گلوگاه".

‪  ۲-منطقه بهشهر : شامل "چهاردانگه هزارجریب" از "سورتی" تا "کیاسر" و روستاهای مناطق جلگه ای از "گلوگاه، شاه کلیه" تا انتهای منطقه "قره طغان و رودخانه نکارود".

 - ۳منطقه ساری: شامل "چهاردانگه" از "کیاسر" تا کوهستانهای "دودانگه"، جلگه های مابین "میان دورود" و جلگه های مناطق غربی تجن رود تا جویبار.

‪ ۴-منطقه قائمشهر: شامل مناطق کوهستانی فیروز کوه، سوادکوه و روستاهای جلگه ای حد فاصل بین کیاکلا ، جویبار و روستاهای کوهپایه ای بیشه سر.

‪ ۵-منطقه بابل: از مناطق کوهستانی چلاو آمل تا بندپی ، امامزاده حسن در سمت غربی آلاشت و نواحی جلگه های حد فاصل فریدونکنار، بابلسر، بهنمیر، کیاکلا تا روستاهای کوهپایه ای کهنه خط، گنج افروز و بابل کنار

- ۶منطقه آمل: از کوهستانهای بندپی تا چلاو، لاریجانات، نمارستاق و کلارستاق آمل تا حوالی امامزاده هاشم و جلگه های دو سمت هراز، دشت سر و محمود آباد و کوهپایه ها و جلگه های جاده چمستان، میان آمل و نور.

 - ۷منطقه نور و نوشهر: شامل بخشی از روستاهای بیرون بشم، کجور، محال ثلاث و جلگه های حد فاصل سرخ رود تا رودخانه چالوس.

‪۸-چالوس و تنکابن شرقی: شامل مناطق کلارباستانی، برخی از روستاهای کوهپایه ای منطقه بیرون بشم ولنگا و نواحی جلگه ای از آب چالوس و عباس آباد و رودخانه نشتا به مرکزیت عباس آباد.

 - ۹تنکابن مرکزی: شامل لهجه های دوهزار و سه هزاری و خرم آبادی و گلیجانی و چالکش یعنی جلگه های حد فاصل آب نشتا تا آب شیرود.

 - ۱۰منطقه علی آباد کتول: شامل نواحی روستایی کوهستانی شمال شاهوار و مناطقی چون کتول، پیچک محله، محمود آباد، فاضل آباد و جلگه های غیرترکمن نشین بلوک استارآباد قدیم.

 - ۱۱منطقه قصران باستانی: شامل مناطق لاوشان، فشم، شمشک، گاجره و روستاهای کوهپایه ای توچلال تا مناطق غربی رودخانه جاجرود.

 - ۱۲منطقه دماوند: شامل نواحی کوهستانی شهرستان دماوند، رودهن، بومهن تا فیروزکوه.

چنانچه گفته شد، زبان تبری یا تپوری مازندرانی با گویش گوناگون از جمله زبانهای کهن ایرانی بوده و بر اساس مدارک و اسناد موجود برخی از دانشوران و سرایندگان اهل تبرستان (مازندران) آثار خود را به این زبان می نوشتند.

هم اکنون زبان تبری به زبان مازندرانی با لهجه مازندرانی مشهور بوده که به دلیل تغییرات آوایی در واژه های آن در میان روستاییان و شهرنشینان جلگه مازندران به لهجه های گوناگون تبدیل شده است.

براثر گذشت زمان تغییراتی در زبان روی داده و دچار تحول شده که مهمترین عوامل را می توان متروک ماندن بعضی از کلمات و استعمال الفاظ جدید به جای آنها نام برد.

در زمانهای خیلی قدیم که اقوام مختلف به جمع و تدوین قواعد زبان و ثبت لفظ و معنی کلمات می پرداختند همه بحث ها مبتنی بر یک اصل و هیج کس در درستی و صحت آن تردید نداشت و آن اصل این بود که زبان صورت واحد ثابتی دارد.

ارزش کهن بودن زبان تبری به اندازه ای است که می توان ریشه های همانند بسیاری از واژه های زبانهای ایرانی و غیره را که از لحاظ تاریخی دارای حایز اهمیت است، با هم نسبت داد.

زبان مازندرانی با آن همه باروری ، شاید به علت عدم توجه پژوهشگران بومی این خطه دچار عوامل پوسیدگی زبانی شده و در پی آن مسایل دیگر فرهنگی و تمدن مازندرانی نیز دستخوش فراموشی شده است.

توجه نداشتن برخی از اهل قلم و متفکران مازندرانی به زبان، فرهنگ، تمدن، ادبیات و دیگر ارزشهای محلی و همچنین حضور عوامل گوناگون تخریبی موجب خواهد شد به سرعت همه ارزشها از میان برود.

تردیدی نیست که پردازش و توجه به فرهنگ مشترک یعنی استخراج واژه ها و معانی مشترک زبانها و گویش های محلی مازندرانی خدمتی بزرگ به فرهنگ کشور خواهد بود.

"پرویز محقق" استاد ادبیات دانشگاههای مازندران در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در ساری زبان محلی مازندرانی را یکی از زبانهای شاخص و مطرح در کشور عنوان کرد و گفت: متاسفانه گویش های محلی این استان به دلیل بی توجهی پژوهشگران و نیز مهاجرت مردم بومی به فراموشی سپرده شده است.

وی افزود: همچنین زبان گفتاری مردم این خطه طی عوامل برونی و درونی و اوضاع سیاسی و اجتماعی دچار تحولات فراوانی شده است.

وی اظهارداشت: متاسفانه از اوضاع و احوال گویش های مازندران اطلاع چندانی در دست نیست و بررسی و مطالعه پیرامون آن نیاز به یک پژوهش گسترده ای دارد.

به گفته وی زبان مازندران جزیی از زبان پارسی بوده که از زبان پهلوی نشات گرفته است.

وی بیان داشت: گوناگونی گویش های مازندرانی به حدی است که این تفاوت از محله ای به محله دیگر در شهرها و روستاهای مازندران کاملا مشهود می باشد.

استاد محقق ، گویش های شهری و روستایی مازندرانی را همچون ساحل نشین ، جنگل نشین ، برنجکار ، بقال ، نعل بند، سفالگر، رویگر، نجار، حلبی ساز، جاروبند، حصیرباف، نانوا، بنا، ماهیگیر، گالش، نمدباف و پارچه باف معرفی کرد.

این استاد ادبیات معتقد است: هر یک از گویش های مازندرانی دارای لهجه خاص، اصطلاحات و فرهنگ مربوط به خود را داشته و با فرهنگ و زبان مختلف گفت وگو می کردند.

وی خاطرنشان کرد : همانطوری که زبان مازندرانی از دیگر زبانها تاثیر پذیری فراوانی داشته در زبانها و فرهنگهای دیگر نیز اثر گذاشته است و مهاجرت برخی از مازندرانی ها به دیگر مناطق ایران بیانگر این ادعا است.

امروزه زبان مازندرانی با توجه به گوناگونی و تحول پیش رفته و نسبت به صورت پیشین خود بسیار ساده تر شده است اما با وجود سادگی زبان از هر حیث نمی توان ارتباط آن را با هر نوع زبان دیگر محلی نادیده گرفت.

"اسماعیل خلیلی" از ساکنین شیرگاه سوادکوه مازندران در این خصوص می گوید: لهجه های شیرین بین مردم این استان فراوان است و هر شهر و روستا گویش خاص خود را دارد.

وی اظهارداشت: نداشتن آشنایی اولیه با زبان مازندرانی موجب شده که سایر استانهای کشور به ویژه تهرانی ها آن را با زبان گیلانی اشتباه بگیرند در حالی که تفاوتهای عمده ای بین این دو زبان وجود دارد.

وی بیان داشت: برخی از زبانهای روستای شمال غرب فیروزکوه توسط برخی از پژوهشگران جمع آوری شده و در فرهنگ ایران زمین به چاپ رسیده است و امروزه مورد استفاده علاقه مندان قرار دارد.

وی زنده نگاه داشتن گویش و زبانهای محلی را از وظایف عمده فرهنگ و ارشاد اسلامی دانست و افزود: زبان مازندرانی بخشی از فرهنگ و هویت ایران زمین است و نباید با آمدن فرهنگ های جدید به دست فراموشی سپرده شود.

پیش از حضور آریاییها به فلات ایران و از جمله خطه مازندران در این بخش از جنوب دریای مازندران اقوام تپوری زندگی می کردند و به نام این قوم ، این سرزمین را تپورستان نامیدند.

تا این که از اواخر قرن ششم هجری قمری و اوایل قرن هفتم واژه مازندران به همراه واژه طبرستان به این سرزمین گفته شد و آرام آرام واژه مازندران جایگزین واژه طبرستان شد.

با عنایت به اینکه در شاهنامه فردوسی نام این سرزمین، "مازندران" آمده است، این واژه جدید نیست و نباید زبان و فرهنگ آن دستخوش عوامل بیرونی گردد.

برخی اعتقاد دارند که در قسمت شهرنشین مازندران، تاثیر شدید زبان فارسی دری در گویش ها دیده می شود که به تدریج جای گویش محلی را گرفته است.

هرچه از کناره های ساحلی و شهری به مناطق کوهپایه ای می رویم اصالت لهجه و گویش جلب توجه کرده و کمتر مورد یورش فرهنگ مهاجم قرار گرفته است.

بسیاری از واژه های کهنی که در مناطق هزارجریب بهشهر مورد استفاده قرار می گیرد بی شک در مناطق جلگه ای بویژه شهرها فراموش شده یا کمتر مورد استفاده قرار می گیرد و به همین دلیل است که گاهی مفهوم واژگان مشابه بوده اما از نظر لغوی تفاوت بسیار دارند که این ناهماهنگی لغوی بطور دقیق در فرهنگ گویش شرق استان محسوس می باشد.

فرهنگ بومی برای پایایی نیازمند ثبت شدن است زیرا اگر نقش فرهنگ و ادب در سرنوشت یک ملت در نظر گرفته شود آنگاه می توان گفت فرهنگ، سبب وحدت عاطفی و طراوت روحی یک ملت است.

فرهنگ نوعی از مقاومت، احساس امنیت، احساس بزرگی و اتکا به خود داشتن یک هویت مشترک است و در نهایت سبب سرافرازی و شکوه و افتخار هر قوم و ملت و تبار است.

مسوول انجمن دوستداران میراث فرهنگی هوتو گفت: مطالعه آثار کهن زبان تبری ما را به نکات مهمی در زمینه متلها و مثلها، ترانه ها و اشعار سوگواری (موری ها) نکات دستوری، واژه نامه ها، ورزشهای محلی، شکار و... واقف می سازد.

"محمد عظیمی" در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: به عنوان مثال کتاب ارزشمند "تاریخ تبرستان" اثر "ابن اسفندیار" یکی از کتب مفید ادب فارسی و از آثار گرانبهای ادبیات ایران به شمار می رود که با مطالعه آن می توان به اوضاع داخلی خانواده های قدیم و روابط اجتماعی حاکم پی برد و با تاریخ مازندران آشنا شد.

"عظیمی" گفت: در رابطه با زبان تبری، سیاحان و مستشرقان و اندیشمندانی چون "ملگونوف"، "خودزکو"، "درن" و... به تحقیق و مطالعه درباره این زبان پرداخته اند.

وی تاکید کرد: این امر بیانگر ارزش و اعتبار زبان تبری بوده و سبب شده تا افراد بیگانه نیز در مورد این زبان به تحقیق بپردازند.

مسوول انجمن دوستداران میراث فرهنگی هوتو افزود: ضرب المثلها یا زبانزدهای تبری، بازتاب تاریخ و ماندگاری ادبیات مازندران است که در زبان محاوره استفاده می شود و برای رساندن کلام و اهداف در سخنوری از آن استفاده می شود که متاسفانه بر اثر عدم استعمال آن در زبان تبری و روزمره رو به نابودی است.

وی گفت: نبود مادر شهر زبانی یا زبان معیار، حضور اقوام مختلف غیربومی در منطقه، عدم تعصب و آگاهی نسبت به فرهنگ و تاریخ بومی، نبود مجلات و کتب به زبان تبری، حضور گردشگران و مسافران غیربومی و تاثیر پذیری ناخودآگاه، انقطاع بین نسلی، نبود آموزش علمی و تدوین کتب بومی ، کم بودن برنامه های شبکه استانی در استفاده از زبان بومی از دیگر دلایل مهم مهجوریت زبان تبری است که برای جلوگیری از نابودی کامل آن باید مشکلات و معایب فوق برطرف گردد.

وی ادامه داد: زبان تبری یکی از زبانهای بازمانده از زبانهای کهن پهلوی ، سانسکریت و... است و ریشه در تاریخ دیرپای جهان دارد و هرگونه غفلت و سهل انگاری در حفظ این میراث در معرض خطر، می تواند بخشی از پیشینه ایران کهن را به مخاطره بیاندازد.

یکی از محققان مردم شناسی مازندران به خبرنگارایرنا گفت: نکات خاص دستوری در افعال و بعضی قواعد دستوری زبان تبری وجود دارد که نیاز به تحقیق و وسواس بیشتری در این زمینه دارد و در پاسداشت و فراگیری این زبان حایز اهمیت است.

"مجید اکبری" ادامه داد: ساختار زبانهای تبری و انگلیسی شباهت هایی با هم دارد که این شباهت در برخی کلمات و قواعد مشابه در دستور این دو زبان فراوان مشاهده می شود که به احتمال فراوان دلیل این تشابه هم ریشه بودن این دو زبان در زبان هند و اروپایی است.

"اکبری" افزود: استفاده از کلمه "استاره" در زبان تبری برای اشاره به "ستاره" در مقایسه با کلمه "استار" در انگلیسی، کلمه "لینگ" به معنی"پا" در زبان تبری و مقایسه با کلمه "لنگ(" ‪ (lengو یا مقدم بودن مضاف الیه بر مضاف، خواه ضمیر باشد، خواه غیرضمیر مانند زبان انگلیسی در زبان تبری یکی از مشابهات دستور این دو زبان است.

"اکبری" افزود: دامنه مفردات و لغات زبان تبری وسیع و پردامنه است و هر لغت تبری بر اساس نامگذاری و مشخص نمودن مظاهر طبیعت و رساندن هدف در زندگی روزمره مازندرانیها پدیدار و بر سر زبانها جاری گشته است.

وی گفت: برای مثال در زبان فارسی برای اطلاق به حالات مختلف باران کلمات اندکی استفاده می شود اما در زبان تبری باران در حالتهای مختلف بارش ، دارای حداقل هشت کلمه مانند "شلاب"، "شال وارش"، "زلفشه"، "وارش" و...است.

مازندران دیاری است که بر اساس شاهنامه سترگ فردوسی ، سرزمین مردان دانشمند و دارای خط بود و نسل امروز باید با شناخت و آگاهی از فرهنگ دیرپای خود، خرد جمعی را به سوی خودآگاهی و حفظ میراث کهن رهنمون سازد.

هویت و شناخته شدن تنها به درخت ، کوه و جنگل ، قطعا نمی تواند چندان جالب باشد و اگر ما زودتر به یک تلاش پیوسته و فراگیر فرهنگی برنخیزیم، هنگامی به خود می آییم که جز دهان هایی به سخنانی نامفهوم گشاده و جنگلهای بیابان شده چیزی نمانده که به آن دل ببندیم.

گویش مازندرانی

گویش مازندرانی مرکب از چند زبان کهن است که اسکلت اصلی آنرا زبان فارسی تشکیل میدهد. و چون بیشتر افعال آنرا فعلهای فارسی و یا آندسته از افعالی که ریشه ی فارسی دارند تشکیل می دهد ، گویش مازندرانی (تبری) زیر شاخه ی زبان فارسی محسوب می گردد.البته در اینجا منظور از فارسی ، زبان فارسی امروزی نیست بلکه منظور فارسی میانه است یعنی آن زبانی که در دوران ساسانیان بدان تکلم می شده است ، با اندکی تغییر. حتی در بعضی موارد واژه هایی از فارسی هخامنشی و ساسانی با تغییر در لهجه ،هم اکنون نیز در مازندران کاربرد دارد که به مثالهایی از آن اشاره خواهم کرد.برای همین است که بی گمان گویش مازندرانی ، گنجینه ای از زبان فارسی است. پس از کلمات فارسی بدنه ی اصلی گویش مازندرانی را واژه های تبری ،یعنی زبان باستانی مازندران (تپورها) تشکیل می دهد این واژه ها که هم اکنون نیز استعمال می شوند قطعا ریشه ی فارسی ندارند. در کنار آن به مقدار کمتر واژه هایی به زبان سانسکریت نیز در گویش مازندرانی وجود دارد.علاوه بر آن آقای طیار لموکی مولف کتاب مازندران باستان معتقد است برخی از واژه های مورد استعمال در گویش تبری ریشه ی سومری دارند مثلا در زبان سومر باستان به گوسفند جوان می گفتند: سی لا (sila) ،این واژه با همین معنی در مازندرانی (silek) تلفظ می شود.حال به چند مثال دیگر در مورد واژه های فارسی کهن ،میانه و طبری که هم اکنون نیز در گویش مازندرانی  استعمال می شوند توجه کنید.  

در زبان فارسی هخامنشی واژه ی وهرگ (vahrag) به معنی گرگ است ،در مازندرانی برای گرگ از واژه ی ورگ (verg) استفاده می شود. در گویش مازندرانی برای پر حرفی از کلمه ی ساسانی سرو وش ( serovesh) استفاده می شود که ریشه ی سرایش را در این واژه می بینیم یا کلمه ی ساسانی ورزو (verzo)به معنی گاو نرکه مازندرانی آن با همین معنی ورزا (verza) تلفظ می شود. .خاطر نشان می کنم که تقریبا بیشتر افعال ولغات فارسی مورد استفاده در مازندرانی مانند مثال فوق دارای ریشه ی فارسی میانه هستند.

 مثالی از چند واژه ی تبری ازانبوه کلمات این زبان باستانی که در مازندرانی امروزی کاربرد دارند:

 تبری.....................................................فارسی

 ددا (deda)..............................................خواهر

گگه (gageh).............................................برادر

ریکا (rika).................................................پسر

کیجا (kiga)...............................................دختر

لاچ (lach) ...............................................دهان

 اری (ari) ................................................لثه

کش (kash) .............................................پهلو

 تلا (tela) ...............................................خروس

کرک (kerk) ............................................مرغ

سیکا ( sika ) ......................................... اردک

چیندِکا ( chindeka ) ................................ جوجه

بامِشی ( bameshi ) ............................... گربه

کوتِر (   koter )  ...................................... کبوتر

بِلبِل (  belbel )  ..................................... بلبل

تَشی ( tashi ) ..................................... جوجه تیغی

مَر (  mar ) ......................................... مار

لامیزه ( lamize ) ......................... زبان انتهای دهان

لینگ ( ling ) ............................... پا ( انسان )

چَک (  chak ) ............................. پا ( حیوان )

مافور ( mafor ) ........................... بینی

پِکَت ( pekat ) ............................ پشت سر

زبون ( zebon ) ............................. زبان

لاچی کتار ( lachi ketar ) ................ پر حرف

بورده ( bordeh ) ........................... رفتش

بموهه (  bemohe ) ...................... اومدش

بدیه (  badihe ) ........................... دیدش

ندیه ( nadihe ) ............................ ندیدش

بیارده (  biyardeh  ) ..................... آوردش

نیارده (  niyardeh ) ...................... نیاوردش

بخرده (  bakherdeh  ) .................. خوردش

نخرده (  nakherdeh  ) .................. نخوردش

او (o ) ........................................ آب

دو ( do  ) .................................. دوغ

سه ( se ) .................................. سیب

پلا ( pela ) .................................. پلو

دونه ( doneh ) ............................ برنج

این نمونه ا ی کوچک از واژه های تبری بود که برای آشنایی خوانندگان گرامی دراین صفحه آوردم.

متاسفانه در سالهای پس از انقلاب گروهی ازآقایان برای اینکه خود را مسلمان تر از دیگران جلوه دهند هنگامی که به مازندرانی صحبت می کنند انبوهی از لغات عربی را بکار می برند و خانمها نیز از مازندرانی صحبت کردن پرهیز می کنند و فارسی حرف زدن را برای خود کلاس!!! میدانند . این هجوم به گویش مازندرانی در این سالها چنان گسترده شده که بیم نابودی آن نیز می رود تا جایی که در دورافتاده ترین روستاها نیز می توان کودکان مازندرانی ای را دید که به فارسی امروزی (مدل پایتخت) صحبت می کنند.